Ανακαλύπτοντας τον τροχό

Τα μυστικά του, η πρωτοτυπία του και η σημασία των παιχνιδιών

Ο τροχός αποτελεί το αρχέτυπο της πρωτόγονης τεχνολογίας των σπηλαίων. Στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για κάτι τόσο εξελιγμένο που χρειάστηκε περίπου 3.500 χρόνια για να ανακαλυφθεί. Μέχρι τότε – την Εποχή του Χαλκού – οι άνθρωποι είχαν ήδη μάθει πώς να δημιουργούν κράματα μετάλλων, να κατασκευάζουν αρδευτικά κανάλια και πλοία, ακόμη και να σχεδιάζουν σύνθετα μουσικά όργανα όπως άρπες!

Το δύσκολο στη σύλληψη του τροχού όμως δεν είναι να φανταστεί κανείς έναν κύλινδρο να κυλάει στην περιφέρειά του. Αντίθετα είναι το να κατανοήσουμε πώς να συνδέσουμε μια σταθερή πλατφόρμα στον κύλινδρο αυτόν.

«Η αναλαμπή ήταν η σύλληψη του συνδυασμού τροχού και άξονα», λέει ο καθηγητής ανθρωπολογίας David Anthony.

Για να κατασκευάσει κανείς έναν σταθερό άγονα με περιστρεφόμενους τροχούς, εξηγεί ο Anthony, οι απολήξεις του άξονα πρέπει να είναι τέλεια σμιλεμένα και στρογγυλεμένα, όπως και οι τρύπες στο κέντρο των τροχών. Επίσης ο άξονας πρέπει να εφαρμόζει στις τρύπες των τροχών, όχι όμως πολύ σφιχτά γιατί πρέπει εκείνοι να γυρίζουν. Ταυτόχρονα ο ίδιος ο άξονας δεν έπρεπε να είναι ούτε πολύ παχύς (γιατί θα δημιουργούνταν πρόβλημα με τους τροχούς) αλλά ούτε και πολύ λεπτός (γιατί δεν θα μπορούσε να σηκώσει βάρος στη συνέχεια). Μειώνοντας λοιπόν το μήκος του άξονα ( και συνεπώς κατασκευάζοντας στενά βαγονέτα-αμαξίδια), έτσι ώστε να μην χρειάζεται να υποστηρίξει εκείνος πολύ βάρος, λυνόταν το πρόβλημα.  Έτσι, η ευαισθησία του συστήματος άξονα-τροχού σήμαινε ότι δεν θα μπορούσε να έχει εξελιχθεί σε φάσεις, καταλήγει ο καθηγητής.

Πέρα όμως από τον γενικό συλλογισμό, μπορούμε να πούμε πράγματα και για το περιβάλλον στο οποίο εφευρέθηκε ο τροχός. Μάλλον σίγουρα έγινε μια συγκεκριμένη εποχή, σε συγκεκριμένη περιοχή – ίσως στην περιοχή της σημερινής Πολωνίας όπου έχουν ανασκαφεί οι πρώτες εικονιστικές αναπαραστάσεις κάρων, ή σε άλλο μέρος της ευρασιατικής στέπας. Επειδή όμως η διάδοση του τροχού συνέβη γρήγορα, δεν μπορούμε να ταυτίσουμε με βεβαιότητα τον τόπο.  Όποιος όμως ανακάλυψε το σύστημα αυτό θα πρέπει να είχε πρόσβαση σε μεγάλη ποσότητα ξυλείας από δέντρα με παχύ κορμό για να κατασκευάζονται από εκεί μεγάλοι τροχοί αλλά και ανάγκη να μεταφέρει βαρύ φορτίο διά ξηράς. Επίσης θα χρειαζόταν μεταλλικά εργαλεία για να λαξεύσει το ξύλο. ίσως αυτό το τελευταίο, η εξέλιξη των εργαλείων ξυλουργικής να επηρέασε και την καθυστέρηση της εφεύρεσης του τροχού που εμφανίστηκε μετά το 3500 π.Χ.  – και αφού οι πρώτες μεταλλικές σμίλες εμφανίζονται στα 4000 π.Χ.

Πατήστε στην εικόνα για περισσότερα 

άρθρα της κατηγορίας "Η Εργασία ως Τέχνη"

Δεν αποκλείεται τέλος οι πρώτοι τροχοί να εμφανίστηκαν όχι σε κάρα φυσικού μεγέθους αλλά σε παιχνίδια! Σύμφωνα με τον Φινλανδό Asko Parpola, καθηγητή Ινδολογίας, πολλά μοντέλα κάρων έχουν βρεθεί στις εγκαταστάσεις των πολιτισμών του Ινδού αλλά και στον πολιτισμό Tripolye της σημερινής Ουκρανίας, και δεν αποκλείεται να αποτέλεσαν έμπνευση για τις φυσικού μεγέθους άμαξες. Ο ίδιος συμπληρώνει ότι η χρονική προτεραιότητα των μικρών αμαξών συνίσταται και από παραδείγματα των ιθαγενών της Αμερικής. Εδώ έχουμε εικονογραφικές αναπαραστάσεις ζώων επάνω σε ρόδες, αν και ποτέ ο τροχός δεν έκανε την εμφάνισή του στα ινδιάνικα μέσα μεταφοράς πριν από την έλευση των Ευρωπαίων!

Πηγή: archaiologia.gr